La Seine a Rencontré Paris

Remarks Prod:

Als een wandeling langs de rivier
Op 19 april 1957 tekende Joris Ivens een contract met GARANCE Films, een ad hoc productiemaatschappij opgericht door drie bekende acteurs en vrienden van Ivens: Roger Pigaut, Serge Reggiani en Betsy Blair voor het verfilmen van een idee van filmhistoricus, schrijver en docent Georges Sadoul. Deze goede vriend kende Ivens al uit 1933 toen hij in Parijs in linkse kunstenaarskringen verkeerde en later de vertoning van The Spanish Earth in Frankrijk ondersteunde. Sadoul woonde met zijn vrouw Ruta op een van de eilanden in de Seine in hartje Parijs. Ook Ivens kwam in 1956 na jaren verblijf in het Oostblok aan de Seine te wonen. Net als Ivens was Sadoul een groot liefhebber van lange wandelingen, meestal langs de Seine, en hij had in 1955 een tekst over deze rivier geschreven bij een fotoreportage van zijn zwager en vriend Henri Cartier-Bresson. Vervolgens had Sadoul een jonge filmmaker en producent Braunberger bereid gevonden een film over de oevers langs de Seine te maken, maar nadat dit project vastliep besprak hij tijdens de winter van 1956 het plan met Ivens, toen beiden in China verbleven. Hij wist dat Ivens zich al eerder met het thema rivieren had bezig gehouden, o.a. in Das Lied der Ströme (1954), maar deze politieke film was in Frankrijk zwaar gecensureerd en kreeg geen roulatie. Ivens kon heden en verleden, het dagelijks leven en geschiedenis van een land en volk verfilmen aan de hand van een rivier, zo stelde Sadoul vast. Het klikte tussen beiden en Sadoul zou als kritisch adviseur een belangrijke stempel drukken op de stijl en inhoud van de film. Het eerste scenarioplan werd gevormd door een plattegrond met de bruggen over de Seine, dat werd aangevuld met ideeën over locaties. De opnames duurden van 19 april tot begin juni. In totaal werden 21 blikken met in totaal 2900 meter film geschoten. Op 2 juni keek Sadoul met een kritische blik naar de eerste ruwe montage. In juli en augustus werd de film voortdurend ingekort, de volgorde veranderd, waarna tot 5 september nog aanvullende opnames moesten worden gefilmd. Eind augustus kreeg dichter Jacques Prévert de film in een ruwe versie in Antibes toegestuurd om een gedicht te schrijven dat als commentaartekst kon dienen, dat op 21 september aan Ivens werd toegezonden. Ivens was wel enthousiast over de dichtregels, maar ‘het is een gecompliceerd werk om de  juiste plaats voor het gedicht in de film te vinden’. Prévert had associatief en losjes de structuur van de film gevolgd met tussenkoppen als 1 ‘er was eens’, 2 stem van kind, 3 een arbeider, 4 een verliefde, 5 een schipper, 6 een nette heer, 7 de Seine, 8 de grote Heer I, 9 een grote Heer II en 10 de finale. Eenmaal de samenhang gevonden schreef Ivens: ‘het ritme van het gedicht gaat mooi samen met ritme van montage’. De regel ‘les vacances de ma vie’ wilde Ivens oorspronkelijk onder het korte shot van zijn vrouw Ewa Fiszer zetten, maar deze ‘beau geste’ sneuvelde. Prévert had Ivens de vrije hand gegeven naar believen zijn gedicht te verwerken. Twee coupletten van in totaal 13 regels kwamen uiteindelijk niet in de film. Dat gold ook voor een heel ensemble filmbeelden over sporten aan de voet van de Eiffel toren (met skiërs, tennisspelers, roeiers, jeu de boules-  en kaartspelers), en een ensemble over monumenten, gravures en andere historische referenties als het Vrijheidsbeeld. Oorspronkelijk zou een ensemble over arbeid, met arbeiders van de Renaultfabrieken, aan het einde van de film worden gemonteerd, bij het verlaten van de stad. Maar uiteindelijk bleef de zware handarbeid vooraan in de film geconcentreerd.
In september werd de muziek gecomponeerd en in oktober volgde de mixage van de commentaarstem van Reggiani, de muziek en de alledaagse geluiden, die volgens Ivens een belangrijke muzikale rol moesten spelen.  

Comments:

naar een gedicht van Jacques Prévert, dat hij speciaal voor de film had geschreven

Context:

Breughel aan de Seine
Ivens was opgegroeid langs de rivier de Waal. Zijn grootouders hadden een graanpakhuis aan de Oude Haven (nu Waalkade). De dichter Nescio schreef ten tijde van Ivens’ jeugd over deze plek aan de rivier de fraaie rêverie: “Die rivier stroomt maar altijd. ’s Avonds stroomt i altijd naar de zon. Eeuwenlang heeft i dat gedaan. Ik heb vandaag voor de tweeduizend en veertiende maal van ’t Valkhof in de Waal gekeken.Altijd stroomde het water naar ’t Westen. Het water zoekt altijd de zon. De zon zoekt ’t water.’ Ivens voer met rijnaken stroomopwaarts en dreef met de rivier mee terug. Rivieren, stromend en slingerend als film zelf, zouden een voortdurend terugkerend thema worden in zijn film oeuvre. 
Aan de Seinefilm ging de speelfilm over Tijl Uilenspiegel (1956) vooraf, eveneens naar een idee van Georges Sadoul, waaraan Ivens persoonlijk geen goede herinneringen kan hebben gehad, omdat hij door sterspeler Gérard Philipe als regisseur werd overvleugeld en min of meer de toegang tot de filmset werd ontzegd. Toch is de invloed van deze speelfilm merkbaar: in de Seinefilm zitten veel gespeelde scènes en hij introduceert het ‘Breughel-motief’. Naar het voorbeeld van de Vlaamse 16e eeuwse schilder observeert Ivens alledaagse menselijke tafereeltjes, die zich simultaan afspelen en bij elkaar een doorsnee van de maatschappij met al zijn subtiele sociale verschillen weergeeft. ‘Breughel’ werd een stijlfiguur in films als La Seine a rencontré Parijs, l’Italia non è un Paese povero en …à Valparaiso: speels, volks, waarin analogie en contrasten in het leven van alledag een hoofdrol spelen.
De film Tijl Uilenspiegel, een co-productie tussen de Oost-Duitse DEFA-studio en het Franse ARIANE vormde ook de springplank voor Ivens om zich blijvend in Parijs te vestigen. Na de zwaar ideologische jaren in het Oostblok wilde hij met de Seinefilm loskomen van ‘clichés en het orthodoxe filmen’. Naast overbekende beelden van Parijs laat Ivens voor die tijd nog ongewone beelden zien van een mannelijk koppel, een gemengd liefdespaar en drie atletische heren. 
De film verwijst op verschillende momenten ook naar vroegere films van Ivens, zoals naar Etudes des Mouvements à Paris (waarin Ivens in 1927 verkeer in Parijs had gefilmd) of Regen. Opvallend is ook de overeenkomst met een film uit 1930 van Ivens’ eerste vrouw Germaine Krull, getiteld La Seine of Il partit pour un long voyage over een schooljongen die verlangt om met een schip op de Seine weg te varen. De muziek komt overeen.